Każdy, kto prowadzi działalność w branży TSL boryka się z szeregiem wyzwań nakładanych przez prawodawców polskich i unijnych jak również klientów.
Prowadzenia działalności na pewno nie ułatwiają również przepisy regulujące kwestię przedawnienia roszczeń wynikających z umowy przewozu.
Kwestie te są bowiem uregulowane w kilku aktach prawnych, a okresy przedawnienia roszczeń mogą się różnić w zależności od tego komu przysługują, z jakiego tytułu, a nawet w zależności od relacji wykonanego przewozu rzeczy.
Na wstępie zaznaczam, że w niniejszym wpisie zajmiemy się przedawnieniem roszczeń z umowy przewozu rzeczy.
Zgodnie z treścią art. 792 Kodeksu cywilnego roszczenia z umowy przewozu rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia dostarczenia przesyłki, a w razie całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem – od dnia, kiedy przesyłka miała być dostarczona.
Do tego następny art. kc (art. 793) stanowi, że roszczenia przysługujące przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki, przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.
Czyli zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego roszczenie z umowy przewozu rzeczy przedawnia się z upływem roku od dnia dostarczenia przesyłki lub od dnia, kiedy całkowicie utracona przesyłka miała być dostarczona. Jeśli jesteśmy natomiast przewoźnikiem głównym, a szkoda powstała w wyniku działania lub zaniedbania naszego podwykonawcy, to nasze roszczenie przedawni się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.
Proste? No nie do końca.
Zwracam uwagę, że kwestie przedawnienia roszczeń uregulowane zostały również w treści ustawy Prawo przewozowe oraz w Konwencji CMR.
Co do zasady przepisy ustawy Prawo przewozowe stosować będziemy do krajowych przewozów osób i rzeczy, wykonywanych odpłatnie na podstawie umowy przez uprawnionych do tego przewoźników (art. 1 ust. 1 ustawy Prawo przewozowe).
Jeśli więc przewozimy wodę w relacji Grudziądz – Gdańsk, to zastosowanie do tego przewozu znajdą właśnie przepisy ustawy Prawo przewozowe.
Kwestia przedawnienia roszczeń z umów dotyczących przewozów krajowych uregulowana została w treści art. 77 ustawy.
Zgodnie z treścią art. 77 ust. 1 ustawy roszczenia dochodzone na podstawie ustawy lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przedawniają się z upływem roku.
Od następnego ustępu zaczynają się jednak różnice w stosunku do przywołanych powyżej przepisów Kodeksu cywilnego.
Po pierwsze wskazuję, że roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, która nie spowodowała ubytku lub uszkodzenia przesyłki, przedawniają się z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki.
Ustawa Prawo przewozowe inaczej reguluje również moment rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń z umowy przewozu. I tak: przedawnienie biegnie dla roszczeń z tytułu:
1) utraty przesyłki – od dnia, w którym uprawniony mógł uznać przesyłkę za utraconą;
2) ubytku, uszkodzenia lub zwłoki w dostarczeniu – od dnia wydania przesyłki;
3) szkód niedających się z zewnątrz zauważyć – od dnia protokolarnego ustalenia szkody;
4) zapłaty lub zwrotu należności – od dnia zapłaty, a gdy jej nie było – od dnia, w którym powinna była nastąpić;
5) niedoboru lub nadwyżki przy likwidacji przesyłek – od dnia dokonania likwidacji;
6) innych zdarzeń prawnych – od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Kwestią często ignorowaną przez strony umowy przewozu, w tym w szczególności pełnomocników, jest to, że bieg przedawnienia zawiesza się na okres od dnia wniesienia reklamacji lub wezwania do zapłaty do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację lub wezwania do zapłaty i zwrócenia załączonych dokumentów, najwyżej jednak na okres przewidziany do załatwienia reklamacji lub wezwania do zapłaty.
Problematyką reklamacji i zawieszenia biegu przedawnienia zajmiemy się jednym z następnych wpisów.
W zasadzie tożsamy z przepisami Kodeksu cywilnego jest termin przedawnienia roszczeń przeciwko innym przewoźnikom – 6 miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo (art. 78).
Jak wspomniałem już wcześniej również relacja przewozu może mieć znaczenie w zakresie terminu przedawnienia roszczeń. Część z czytelników na pewno wie, że do wszelkich umów o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się, zastosowanie znajdują przede wszystkim przepisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i Protokół podpisania, sporządzone w Genewie 19 maja 1956 roku (dalej Konwencja).
Terminy przedawnienia roszczeń wynikających z umów, do których zastosowanie mają przepisy Konwencji, wymienione zostały w treści art. 32 tejże.
Zasadą jest, że roszczenia, które mogą wyniknąć z przewozów podlegających niniejszej Konwencji, przedawniają się po upływie jednego roku. Jednak w przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa, które według prawa obowiązującego sąd rozpatrujący sprawę uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem, termin przedawnienia wynosi trzy lata.
Inaczej niż w przypadku Kodeksu cywilnego czy ustawy Prawo przewozowe uregulowane zostały kwestie rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia.
Zgodnie z przepisami Konwencji przedawnienie biegnie:
1) w przypadkach częściowego zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia dostawy – począwszy od dnia wydania;
2) w przypadkach całkowitego zaginięcia – począwszy od trzydziestego dnia po upływie umówionego terminu dostawy, albo, jeżeli termin nie był umówiony – począwszy od sześćdziesiątego dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika;
3) we wszystkich innych przypadkach – począwszy od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.
Dnia, wskazanego wyżej, jako wyjściowy dla biegu przedawnienia, nie wlicza się do terminu przedawnienia.
Dla porządku zaznaczyć trzeba, że również w przypadku przewozów „międzynarodowych” pisemna reklamacja zawiesza przedawnienie aż do dnia, w którym przewoźnik na piśmie odrzuci reklamację i zwróci załączone do niej dokumenty. W razie częściowego przyjęcia reklamacji bieg przedawnienia wznawia się tylko dla tej części reklamacji, która pozostaje sporną.
Tyle przepisy. Osobnymi kwestiami jest to, kiedy termin przedawnienia ulega zawieszeniu lub przerwaniu, jakie ryzyka wynikają z tego dla przewoźników i nadawców i czy dzień po upływie terminu zapłaty jest szansa na skuteczne odzyskanie należności.
Po odpowiedzi na te, jak również inne pytania dotyczące przewozów rzecz zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.
Adam Wojnarowski
Radca prawny